Беларуская мова ўваходзіць у індаеўрапейскую сям’ю моў, якая на­лічвае 16 моўных груп: германская група (нямецкая, англійская, шведская, дацкая і іншыя), раманская (французская, іспанская, італьянская, парту­гальская, румынская, малдаўская і іншыя), кельцкая (ірландская, шатланд­ская, гальская, брэтонская і іншыя), балтыйская група (літоўская, латыш­ская, а таксама мёртвыя мовы – пруская і яцвяжская), іранская група (пер­сідская, таджыкская, курдская і іншыя), індыйская група (хіндзі, урду, бен­галі і іншыя, а таксама мёртвая мова – санскрыт) і іншыя. У адну групу аб’ядноўваюцца мовы блізкія граматычным складам, фанетычнай сістэмай і лексікай. Беларуская мова адносіцца да славянскай групы моў індаеўра­пейскай сям’і. Да славянскай групы адносяцца ўсходнеславянская пад­група (руская, украінская, беларуская), заходнеславянская падгрупа (поль­ская, чэшская, славацкая і іншыя), паўднёваславянская (балгарская, сербска­харвацкая, македонская і іншыя).

Беларуская мова – адна са славянскіх моў

Славяне выдзеліліся з індаеўрапейскага адзінства на пачатку ІІІ ты­сячагоддзя да Н.Э. Старажытныя славяне некалькі стагоддзяў карысталіся агульнай мовай – агульнаславянскай, якая стала родапачынальніцай усіх сучасных славянскіх моў. На ёй размаўлялі ўсе славянскія плямёны, якія жылі на тэрыторыі ад Дуная і Одэра да Дона і Верхняй Волгі.

Прыкладна ў VI – VII ст. н.э. з агульнаславянскай мовы выдзелілася ўсходнеславянская (або агульнаўсходнеславянская) мова, якую яшчэ вучо­ныя называюць старажытнарускай. Яна была дзяржаўнай мовай Кіеўскай Русі, на ёй захавалася шмат гістарычных помнікаў, у тым ліку летапіс «Аповесць мінулых гадоў», класічны твор літаратуры «Слова аб палку Іга­равым» і іншыя. З той пары дайшлі да нас палымяныя словы асветнікаў – выхадцаў з беларускіх земляў – Кірылы Тураўскага, Ефрасінні Полацкай, Кліменція Смаляціча. Менавіта гэты час (Х – ХІ ст.) быў пачаткам пісьмо­вага перыяду ў мастацкай славеснасці будучых беларусаў, украінцаў і рус­кіх.

Але сувязі і зносіны паміж часткамі ў феадальных дзяржавах усход­ніх славян не былі моцныя і трывалыя. Іх палітычную і эканамічную ста­більнасць падрывалі міжусобныя войны князёў, што к ХІІІ ст. прывяло да страты сваёй былой магутнасці Кіевам і Полацкам, да раздробленасці і феадальнай замкнёнасці. У такіх умовах усё большую ролю набываюць мясцовыя дыялекты. На падставе пісьмовых сведчанняў вучоныя мяр­куюць, што гаворкі насельнікаў будучых беларускіх, украінскіх і рускіх земляў мелі к гэтаму часу столькі адметнага ў фанетычным і граматычным ладзе, лексічным складзе, што можна гаварыць аб трох самастойных ус­ходнеславянскіх мовах.

Пасля распаду Кіеўскай Русі пачалі складвацца асобныя народнасці – беларуская і ўкраінская (у межах Вялікага княства Літоўскага) і руская (вакол Масквы). У складзе Вялікага княства Літоўскага ў ХІV – ХV ст. ст. сфарміравалася беларуская народнасць і яе мова. У фарміраванні мовы бе­ларускай народнасці (пры выдзяленні яе з агульнаўсходнеславянскай) асноўную ролю адыгралі мясцовыя гаворкі (дыялекты). Часткова яна асімі­лявала мовы некаторых балцкіх плямёнаў (яцвягаў, голядзі).