па-першае, вызначэнне колькаснага саставу фанем у мове і, па-другое, выяўленне сувязей паміж фанемамі і магчымасцей аб’яднання іх у розныя групы на аснове проціпастаўлення па іх дыферэнцыяльных прыметах.
Састаў фанем звычайна вызначаецца па абсалютна моцнай пазіцыі, г.зн. у беларускай мове столькі фанем, колькі гукаў проціпастаўляецца ў пазіцыі мак¬сімальнага адрознення. Сістэма ж фанем устанаўліваецца на аснове ўліку ўсіх магчымых пазіцый, у якіх могуць выступаць фанемы, інакш кажучы, сістэма фанем – гэта ўся сукупнасць фанем і іх гукавых рэалізацый ва ўзае¬мадзеянні.


Асноўным крытэрыем, якім кіруюцца даследчыкі пры вызначэнні фанемнага саставу той ці іншай мовы, з’яўляецца здольнасць або няздоль¬насць пэўнай пары фанетычных адзінак адрозніваць словы. Тым не менш вынікі падліку фанем часта аказваюцца рознымі. Разыходжанні пры вызна¬чэнні саставу фанем назіраюцца і ў беларускай мове. Іх можна растлу¬мачыць найперш рознымі прынцыпамі члянення (сегментацыі) моўнай плыні, што праяўляецца, напрыклад, у рознай фанематычнай інтэрпрэта¬цыі падоўжаных зычных; пры аднафанемнай іх інтэрпрэтацыі колькасць фанем атрымліваецца большай, чым пры дзвюхфанемнай.
Адрозненні ў вызначэнні фанемнага саставу беларускай мовы могуць быць абу¬моўлены і розным падыходам да адбору матэрыялу для аналізу. Адны да¬следчыкі выключаюць з аналізу рэдкаўжывальныя словы, запазычаную, тэрміналагічную лексіку, інакш кажучы, арыентуюцца толькі на сістэму агульнаўжывальных слоў. Другія ж улічваюць па магчымасці ўвесь слоў¬нік, усе магчымыя фанетычныя кантэксты, у тым ліку запазычанні, гукапе¬раймальныя словы, выклічнікі і інш.


Аднак трэба адзначыць, што ў беларускай мове ў такіх групах слоў не заўсёды рэалізуюцца фанетычныя заканамернасці, уласці¬выя асноўнаму лексічнаму складу мовы. Напрыклад, у агульнаўжывальных спрадвечна беларускіх словах галосныя [о], [э] могуць быць толькі пад націскам. У запазычаных словах галосныя [о], [э] могуць выступаць і ў не¬націскным становішчы: трыо, рэкорд, тэатр. Зычныя [д], [т] у запазычаных словах могуць не змякчацца перад галоснымі пярэдняга рада: дырэктар, дэлегат, крытыка і інш.


Адсюль вынікае, што розныя групы значымых адзінак рэалізуюць у беларускай мове розныя фанетычныя заканамернасці. На гэтай падставе ў навуковай літаратуры прынята вылучаць асноўную фаналагічную падсістэму (падсі¬стэму агульнаўжывальных слоў) і перыферыйную фаналагічную падсістэ¬му (падсістэму рэдкаўжывальных, запазычаных слоў, тэрмінаў, абрэвіятур, уласных імёнаў). Перыферыйная фаналагічная падсістэма характарызуецца не толькі своеасаблівымі пазіцыйнымі паводзінамі фанетычных адзінак, але і своеасаблівым наборам фанем. У прыватнасці, колькасць фанем тут можа павялічвацца за кошт новых, інтэрферыраваных мовай фанетычных адзінак.