Пры дапамозе фанетычных сродкаў (інтанацыя, націск і інш.) яна чляніцца на адрэзкі, асобныя адзінкі. Такімі адзінкамі з’яўляюцца фраза, сінтагма (маўленчы такт), фанетычнае слова, склад і гук.

Фраза – найбольшая адзінка члянення гукавой плыні. Яна адпавядае адносна Характарыстыка фанетычных адзінак закончанаму па сэнсе вы­казванню і вылучаецца з тэксту інтанацыяй закончанасці. Напрыклад, тэкст Была восень // Цёплыя туманы / стаялі над зямлёю // і ціхімі раніцамі чуваць было / як шуршыць жоўтае лісце // (К. Чорны) чляніцца на тры фразы, раздзеленыя паўзамі (міжфразавыя паўзы абазначаюцца дзвюма вертыкальнымі рыскамі). Фразу нельга атаясамліваць са сказам: фраза – фанетычная адзінка, сказ – граматычная. Яны могуць не супадаць. Так, у прыведзеным прыкладзе тэкст інтанацыйна чляніцца на тры фразы, але се­мантыка-сінтаксічна ён створаны чатырма сказамі.

Фраза, у сваю чаргу, чляніцца на сінтагмы, або маўленчыя такты. Сінтагмы ў фразах таксама вылучаюцца інтанацыяй, аднак, у адрозненне ад інтанацыі закончанасці на межах фраз, тут выкарыстоўваецца інтанацыя незакончанасці. Паўзы паміж сінтагмамі карацейшыя, чым міжфразавыя. Фраза Цёплыя туманы / стаялі над зямлёю // складаецца з двух тактаў (паўза паміж імі абазначаецца адной вертыкальнай рыскай).

У складзе сінтагмы вылучаюцца фанетычныя словы – адзінкі, аб’яд­наныя адным націскам. У тэксце столькі фанетычных слоў, колькі націс­каў. Фанетычнае слова можа адпавядаць аднаму або некалькім лексічным словам. Так, у фразе Цёплыя туманы / стаялі над зямлёю // пяць лексічных слоў, але чатыры фанетычныя – націск аб’ядноўвае прыназоўнік з назоў­нікам у адно фанетычнае слова (абазначана дэфісам).

Фанетычнае слова чляніцца на склады. Склад – гэта найменшая адзін­ка вымаўлення ў моўным працэсе. Ён можа ўтварацца з аднаго або некаль­кіх гукаў, якія звычайна вымаўляюцца адным штуршком выдыхаемага па­ветра: ту-ма-ны, ста-я-лі.

Склады ўтвараюцца з гукаў – мінімальных, нечлянімых далей адзі­нак гукавой плыні.

Гукі мовы і склады, якія ўтвараюць моўную плынь, з’яўляюцца яе часткамі, сегментамі (ад лац. sеgmеntum – адрэзак), размешчаны паслядоў­на, або лінейна: нельга адразу, у адзін момант, вымавіць некалькі гукаў. Таму гэтыя фанетычныя адзінкі называюцца сегментнымі або лінейнымі. На лінейны ланцуг сегментных адзінак як бы накладваюцца націск, інтанацыя, сігнал складападзелу, паўзы. Такія адзінкі не могуць існаваць самі па сабе, асобна ад сегментаў – гукаў, складоў, таму іх называюць су­персегментнымі (інакш – звышсегментнымі), або нелінейнымі, фанетыч­нымі адзінкамі.

Аспекты вывучэння гукаў.

Як ужо адзначалася, гукі мовы – складаная, многааспектная з’ява. Гэта абумоўлена тым, што гукі маюць розныя ўласцівасці ў залежнасці ад таго, з якога боку іх разглядаць: акустычнага, артыкуляцыйнага ці функцыя­нальнага.

Для лінгвіста важна, што гукі – найперш пэўныя элементы мовы са сваёй функцыяй у агульнай сістэме мовы. З гукаў словы ўтвараюцца, па гу­ках яны пазнаюцца і адрозніваюцца. Напрыклад, галосны [о] ўдзельнічае ва ўтварэнні слова [дом], а таксама адрознівае гэта слова ад слоў [дам], [дым] і інш. Дзякуючы ўтваральнай і адрознівальнай уласцівасцям гукаў і забяспечваюцца моўныя зносіны.

Але гукі мовы адпаведным чынам функцыяніруюць і функцыянальна адрозніваюцца паміж сабой, таму што яны па-рознаму гучаць, г.зн. маюць розныя фізічныя (акустычныя) характарыстыкі. Задачай акустычнага ас­пекта даследавання (акустычнай фанетыкі) з’яўляецца аналіз унутранай фі­зічнай будовы гука, раскладанне гука на складаючыя яго частоты.

Акустычныя характарыстыкі гукаў мовы ствараюцца органамі мовы чалавека і залежаць ад іх работы. Таму ў аснове фізіялагічнага аспекта гукаў (артыкуляторнай фанетыкі) ляжыць апісанне дзейнасці органаў мовы чалавека ў час гаварэння.

Такім чынам, фанетыка ставіць мэтай поўна і падрабязна апісаць фі­зічныя і фізіялагічныя ўласцівасці гукаў. Аднак фізічныя і фізіялагічныя з’явы разглядаюцца ў ёй не самі па сабе, а з пункту погляду іх выкарыс­тання ў мове, іх функцыі ў мове як сродку камунікацыі, г.зн. фанетыка вы­вучае гукі як адзінства акустыка-фізіялагічнага і лінгвістычнага (сацыяль­нага) боку.

Моўны апарат чалавека можа ўтвараць мноства самых разнастайных у фізічных адносінах гукаў. Але далёка не ўсе яны істотныя пры зносінах, г.зн. служаць сродкам адрознівання значымых моўных адзінак (марфемы, словы, словазлучэнні і г.д.). Напрыклад, розныя ў акустычных і артыкуля­цыйных адносінах гукі [с] і [с’] у словах [сам] і [с’ум] успрымаюцца нось­бітамі беларускай мовы як адзін гук [с]. Іх адрозненне неістотнае пры моў­ных зносінах (адрознівальную функцыю тут выконваюць гукі [а] і [у]). Адсюль вынікае, што ў свядомасці пэўнага моўнага калектыву існуюць не ўсе магчымыя гукі, а толькі асноўныя для данай мовы гукі, якія служаць сродкам адрознівання слоў і іх формаў, інакш кажучы, пры дапамозе якіх забяспечваюцца моўныя зносіны. Такія асноўныя функцыянальна значы­мыя гукавыя адзінкі называюць фанемамі. Кожны рэальна вымаўлены гук (а гукаў бясконцае мноства) з’яўляецца прадстаўніком якой-небудзь фане­мы (колькасць фанем абмежаваная). Таму адна з асноўных задач лінгвіс­тычнага вывучэння гукаў мовы – функцыянальнай фанетыкі, або фанало­гіі, – заключаецца ў тым, каб вызначыць, якія іменна фанетычныя (акус­тычныя і артыкуляцыйныя) адрозненні з’яўляюцца ўмовай функцыяналь­ных адрозненняў, г.зн. вылучыць з мноства гукаў функцыянальна значы­мыя для данай мовы гукі (фанемы) і апісаць асаблівасці іх ужывання ў розных фанетычных становішчах (напрыклад, для галосных – пад націскам або ў ненаціскным становішчы, у суседстве з цвёрдымі або мяккімі зычны­мі і г. д.).